پویایی در ارزشیابی توصیفی

ویژگی پویایی در ارزشیابی توصیفی، نه به معنی مکرر، بلکه به معنی رشد دهنده است. متاسفانه ارزشیابی مستمر که اشاره به این مفهوم اساسی دارد در عمل ودر جامعه آموزشی کشور به مفهوم" مکرر وتکرار شونده" معنی شده است. گرچه این معنی در بدو امر درست به نظر می رسد، اما کامل نیست.        هرجا که یادگیری هدفمند رخ دهد به نوعی ارزشیابی را در خود دارد. اگر یادگیری را جریانی پیوسته بدانیم که از مبادی آغاز می شود وبه پیامد و نتیجه می رسد،ارزشیابی هم جریانی پیوسته است که از مبادی آغاز می شود وبه نتایجی می رسد. ارزشیابی جریانی پیوسته است که دوش به دوش یادگیری به پیش می رود وآن جریان را در مسیر رشد خود سامان می دهد و غنا می بخشد. اگر جریان یاددهی ـ یادگیری را به درستی تجزیه وتحلیل کنیم ، خواهیم دید که ارزشیابی از جریان یاددهی ـ یادگیری جدا نیست. اگر به فعالیت مربی ورزشی به دقت بنگریم. خواهیم دید که او درحین آموزشهای خود پیوسته خطاها وقوتهای بازیکنان را به دقت بررسی کرده،برای رفع وکاهش خطاها به آنها توصیه و رهنمود می دهد تا اینکه حرکتهای ورزشی بازیکنانش کامل وکامل تر شود. استاد نجاری را در نظر بگیرید که پیوسته کارهای شاگردش را در نظر دارد و او را برای بهتر شدن مهارتش یاری می دهد. استمرار را باید تنها به این مفهوم شناخت نه به مفهوم تکرار موقعیتهای آزمون و امتحان که به بهانه آن دانش‌آموز انگیزه پیدا کند درسهایی را مروری بنماید. این تلقی حتی با تعبیر رفتارگرایان از ارزشیابی تکوینی هم تناسبی ندارد.

    براین اساس روشن می شود که گفته مشهور " ارزشیابی برای یادگیری " یا "ارزشیابی درخدمت یادگیری" چه مفهومی دارد. ارزشیابی به عنوان یاور جریان یاددهی و یادگیری خواهد بود، اگر پویا بودن به درستی فهم شود وبه آن عمل شود؛ یعنی ارزشیابی جریان یادگیری دانش‌آموز رابهبود می بخشد و به پیش می برد.. درحقیقت ارزشیابی با این وصف، انگیزه رشد وپیشرفت را در فرد تقویت می نماید و او را دراین مسیر به پیش می برد. به همین سبب است که می گویند ارزشیابی آن نیست که شما را در مقابل کودک قرار دهد، بلکه با ارزشیابی شما در کنار کودک و با کودک قــدم می زنید، با او می نشینید، برمی خیزید وپا به پای او درمسیر یادگیری به پیش می روید. ارزشیابی دراین معنا مشارکت در رشد وتوسعه یادگیری دانش‌آموزاست. معلم دراین نوع ارزشیابی حرکت دانش‌آموزان (فعالیتهای یادگیری ) را در راستای اهداف و انتظارات آموزشی نظم می بخشد. با این روش معلم با اطمینان بالا می تواند بگوید که دانش‌‌آموزانش چه مهارتی را کسب کرده اند وبه سخن دیگر در مقایسه با انتظارات آموزشی در کجا قرار دارند. ویژگی پویایی در ارزشیابی توصیفی چند نکته مهم را آشکار می سازد.
الف) ارزشیابی به مثابه ابزاری برای یادگیری است.
ب ) ارزشیابی با یادگیری ارتباط تنگاتنگی دارد.
ج   ) ارزشیابی بر معیار ها و میزانهای موفقیت در یادگیری تاکید دارد.
د  ) ارزشیابی بر بازخورد های پیوسته تاکید می کند.
      درباره نکته اول و دوم در سطور قبل توضیح داده شد ونیازی به تشریح بیشتر نیست که ارزشیابی توصیفی چه ارتباطی با یادگیری دانش‌آموزان دارد. اما درباره مورد سوم باید گفت که در ویژگی پویایی این نکته ظریف نهفته است که دانش‌آموزان باید درآغاز فعالیت یادگیری، برمعیارها ومیزانهای موفقیت دریادگیری آگاهی داشته باشند، یعنی بدانند درپایان به چه چیزی خواهند رسید وچه مهارت و دانشی را باید کسب کنند؛ یعنی درک دقیقی از آنچه که می خواهند یاد بگیرند داشته باشند. معلم باید انتظارات آموزشی را تصریح و شفاف نماید. این امر باعث می شود که عمل ارزشیابی سامان منطقی به خود بگیرد. و معلم و دانش‌آموز، بتوانند فرآیند یادگیری را درجهت مطلوب هدایت نمایند؛ لذابیان درست معیارها وملاکهایِِِِِ انتظارات آموزشی، شرط لازم برای تحقق پویایی در ارزشیابی است.
     لازم به ذکراست معیارهایی که معلم در هرجلسه برای بیان انتظارات ذکر می نماید، سه ویژگی اساسی را باید داشته باشد.
الف- روشن وشفاف باشد.
ب- مرتبط با انتظارات آموزشی باشد
ج- دانش‌آموزان، قادر به درک آن ملاکها باشند.
   با شناخت این معیارها دانش‌آموز آگاهانه به انجام فعالیت یادگیری می پردازد وارتباط بین ارزشیابیهای (بازخورد ها) پیوسته معلم را با فعالیــتهای یادگیری، بهتردرک می کند. علاوه بر این، دانش‌آموزان بهــــــــتر می توانند خود را ارزشـــــــیابی کنند و هم اینکه دراین باره به دوستان خود یاری رسـانند. لذا معلم، باید از دانش‌آموزان خود بخواهد که به نتایج پایانی فعالیت یادگیری خود توجه کنند. به عنوان مثال اگر از دانش‌آموز انتظار می رود که درپایان فعالیت یادگیری گزارش کوتاهی بنویسد، معلم باید ویژگیهای آن گزارش را به روشنی برای آنان بیان نماید، مثلا:
الف - چند صفحه باشد؟
ب - شامل چه بخشهایی باشد؟
ج - ویژگیهای نگارشی آن چگونه باشد؟
 ومانند اینها